Svjetska zdravstvena organizacija (WHO) proglasila je epidemiju majmunskih boginja (mpoxa), a zabilježen je i prvi slučaj zaraze u susjednoj Hrvatskoj.
Majmunske boginje se javljaju, uglavnom, u Africi. Zabilježeno je 100.000 slučajeva zaraze i više od 200 njih sa smrtnim ishodom.
S obzirom na to da se epidemija širi brzo, pitali smo nadležne u Zavodu za javno zdravstvo KS kolike su opasnosti za građane, kakvi su simptomi te kako se najbolje zaštititi.
- S obzirom na brzinu transporta ljudi danas putem avioprevoza i turističke ljetnje sezone koja je u jeku, a to znači i više kretanja ljudi u regionu i svijetu, naravno da uvijek postoji mogućnost uvoza/importa prvih slučajeva mpoxa (majmunskih boginja, op.a.) za ovu 2024. godinu. Posljednja prijava obolijevanja od majmunskih boginja u KS zaprimljena je 2022. godine. Javnozdravstvene mjere i pravovremena reakcija zdravstvenih službi doprinijele su brzom zaustavljanju širenja virusa, tada 2022. FBiH nije dosada nabavila vakcine protiv mpoxa iako ima Preporuka SST-a FMZ za imunizaciju da se tada 2022. godine pokušaju nabaviti određene količine za osobe u riziku – kazali su za Hayat.ba iz Zavoda.
Podsjetili su i na privremene preporuke za vakcinisanje protiv majmunskih boginja Stručnog savjetodavnog tijela za imunizaciju Federalnog ministarstva zdravstva (SST FMZ) iz 2022. godine u kojima se navodi i da se širenje majmunskih boginja s čovjeka na čovjeka može kontrolirati javnozdravstvenim mjerama, uključujući rano pronalaženje slučajeva, dijagnozu i njegu, izolaciju i praćenje kontakata. U upravljanju odgovorom, vakcinaciju treba smatrati dodatnom mjerom za upotpunjavanje javnozdravstvenih intervencija.
- Svi mogu dobiti majmunske boginje. U Africi je većina slučajeva među djecom mlađom od 15 godina. Izvan Afrike, bolest je češća kod muškaraca koji imaju spolni odnos s muškarcima, ali postoje brojni slučajevi kod ljudi koji ne pripadaju toj kategoriji. Uzročnik se širi uglavnom kontaktom ljudi sa zaraženim glodarima, ali se ponekad može prenijeti i kontaktom kože na kožu pri kontaktu sa zaražen osobom. Postoje dvije poznate vrste virusa majmunskih boginja – jedna koja potiče iz srednje i jedna koja potiče iz zapadne Afrike – dodaju iz Zavoda.
Kada je riječ o simptomima, Iz Zavoda pojašnjavaju da su majmunske boginje karakterizirane simptomima sličnim gripi kao što su groznica i zimica, te osip za koji može potrajati nekoliko sedmica.
- Ne postoji specifično liječenje majmunskih boginja i oboljenje obično prolazi samo od sebe. Nakon izloženosti uzročniku bolesti, može proći nekoliko dana do nekoliko sedmica prije nego što se pojave simptomi. Rani znakovi majmunskih boginja uključuju simptome slične gripi kao što su: groznica, zimica, glavobolja, bolovi u mišićima, umor, natečeni limfni čvorovi - navode iz Zavoda.
Dodaju kako se nakon nekoliko dana često razvija osip.
- Osip počinje kao blage crvene izbočine, koje mogu biti bolne. Te se kvržice pretvaraju u mjehuriće, koje se pune gnojem. Na kraju, mjehurići se pretvore u kraste i otpadaju – cijeli proces može trajati dvije do četiri sedmice. Ranice se mogu pojaviti u ustima, vagini ili anusu. Ne razvijaju svi s majmunskim boginjama sve simptome. U epidemiji koja je počela 2022. godine, mnogi slučajevi nisu slijedili uobičajeni obrazac simptoma. Ova atipična slika bolesti uključuje samo nekoliko lezija, bez natečenih limfnih čvorova, temperature i drugih znakova bolesti. Bolest može biti asimptomatska. Čak i ako ne postoji mnogi znaci infekcije, može se još uvijek prenijeti uzročnik bolesti na druge kroz produženi bliski kontakt – napominju iz Zavoda za Hayat.ba.
Pojasnili su i da se majmunske boginje šire kada dođe do kontakta sa životinjom ili osobom zaraženom virusom.
- Prenos sa životinje na osobu događa se putem oštećene kože, poput ugriza ili ogrebotina, ili direktnim kontaktom s krvlju zaražene životinje, tjelesnim tekućinama ili lezijama (čirevama) boginja. Širenje bolesti s osobe na osobu događa se kada se dođe u kontakt s ranama, krastama, respiratornim kapljicama ili oralnim tekućinama zaražene osobe obično kroz bliske, intimne situacije poput maženja, ljubljenja ili seksa. Istraživanja još nisu utvrdila sigurni prenos virusa sjemenom ili vaginalnom tekućinom. Majmunske boginje se mogu dobiti i ako se dođe u kontakt s nedavno kontaminiranim materijalima poput odjeće, posteljine i druge tkanine koju koristi zaražena osoba ili životinja. Obzirom da su majmunske boginje rijetke, najčešće se posumnja na druge osipne bolesti, kao što su ospice ili vodene kozice. Natečeni limfni čvorovi obično razlikuju majmunske boginje od drugih boginja – dodali su iz Zavoda.
Građanima savjetuju da izbjegavaju bliski kontakt "koža na kožu" sa ljudima koji imaju osip, koji izgleda kao "boginje". Upozoravaju da se ne diraju osip ili kraste osoba sa "boginjama" kao i da se prakticiraju zaštićeni i sigurni seksualne odnosi.
- Prevencija se bazira na smanjenju kontakta ljudi sa zaraženim životinjama i ograničavanju širenja s osobe na osobu. Najbolji način da spriječite širenje virusa majmunskih boginja je: izbjegavati kontakt sa zaraženim životinjama (bolesnim ili uginulim životinjama) na putovanjima, naročito u Afriku – navode.
Između ostalog, savjetuju i izbjegavanje kontakta s posteljinom i drugim materijalima kontaminiranim virusom, temeljito termičko obrađivanje hrane koja sadrži životinjsko meso ili dijelove životinja, na putovanjima, naročito u Afriku, često pranje ruku sapunom i vodom, nošenje maske koja pokriva usta i nos, u blizini oboljelih, dezinficirati površinu koje se često dodiruje...
Foto: Ilustracija (Davor Puklavec/PIXSELL)
