Kao termin ,,srpski svet“ se pojavio 2013. godine, nakon što je Srbija usvojila proevropsku orijentaciju a 2012. dobila i status kandidata za člana EU. Slijedi nakon termina „ruski svet“.
Piše: Mehmed Slezović/Danas.rs
Iako ideja ,,ruskog sveta“ ima dugu istoriju, uobličenje je počela da dobija nakon 2000. godine. Ruski predsjednik Putin je dekretom 2007. godine osnovao fondaciju ,,Ruski mir“, koju je sponzorisala vlada što je od nekih analitičara viđeno kao ideja i namjera povratka na granice Sovjetskog Saveza i Ruske imperije.
Putin je vođen ovom idejom 2022. izjavio da je cilj Rusije kulturno i teritorijalno ujedinjenje ruskog naroda u okviru jedne države. Od kulturne i političke ideje, „ruski svet“ je postao i ideologija Ruske pravoslavne crkve.
Slične ideje većeg ekonomskog i političkog povezivanja turkijskih naroda u Aziji sa Republikom Turskom počele su se razvijati nakon sloma hladnog rata i dezintegracije Sovjetskog Saveza kada mnoge od ovih zemalja dobijaju svoju samostalnost.
Tada se ponovo u fokus javlja ideja obnove „Puta svile“ koji bi povezivao ovaj azijski prostor od Kine preko ovih muslimanskih zemalja sa Turskom, a onda dalje do obala Jadranskog mora i Evrope.
Ideju je uobličio profesor i bivši premijer Ahmed Davutoglu u doktrini i knjizi ,,Strategijska dubina“, koja Tursku stavlja u epicentar širokog prostranstva od Bliskog istoka, centralne Azije, Kavkaza do Balkana, kojem ova zemlja takođe pripada.
U tom kontekstu Balkan postaje prostor na kojem se sudara nekoliko važnih interesa i geostrateških osa uticaja, od EU, Rusije, Amerike, Kine, Turske i drugih. Srbija, kao zemlja koja se proteže centralnim delom Balkana postaje žarište ovih linija koje se sustižu i presecaju na njenom tlu.
Jasno je da je to složena pozicija koja mora da vodi računa o svim ovim interesima, definiše svoje, ali i uskladi ih sa svim stranim. Srbija je tu poziciju nastojala riješiti tako što je svoju poziciju definisala sa više strateških partnerstava koja su međusobno postala neprincipijelna i kontradiktorna, što je sve više dolazilo do izražaja sa komplikovanom situacijom u svetu i ratovima koji se vode.
Odnosi sa Turskom nakon postizanja Dejtonskog mira imali su progresivnu uzlaznu putanju da bi se označili do sada najboljim u historiji. Međutim, ti odnosi su drastično pogoršani posljednjih dana kada je Turska Kosovu poslala 1.000 borbenih dronova, tri mjeseca prije ugovorenog roka, što je dobilo obrise otvorene podrške kosovskom premijeru Albinu Kurtiju.
Burna reakcija srpskog predsjednika Aleksandra Vučića ocijenila je ovaj postupak kao ,,kršenje međunarodnog prava“, ,,destabilizaciju Zapadnog Balkana“ i sanjanje ,,obnove Osmanskog carstva“. Pogleda li se ponašanje srpskog predsjednika na polju naoružavanja sopstvene zemlje kao i prodaje oružja drugima vidi se snažan aktivizam.
Kupovina savremenog oružja od Francuske, Izraela, ali prodaja oružja Izraelu tokom genocida u Gazi, pa prodaja višecijevnih raketnih bacača ,,Tamnava“ grčko-kiparskoj administraciji što je u Turskoj protumačeno kao direktna provokacija, s obzirom na napetosti koje postoje između ovih zemalja. Poznavaoci prilika isticali su mogućnost sukoba Turske i Izraela, kao i između Grčke i Turske.
Ako se tome dodaju nalazišta gasa na ovom prostoru i sporenja oko njegove eksplotacije, te jačanje vojne saradnje Amerike sa Grčkom, što su sve činjenice koje bliže osvjetljavaju aktuelnu problematiku, čini se da bacaju više svjetlosti na vojno ponašanje Srbije kad je u pitanju ovaj prostor.
Svakako da sve ovo nije moglo promaći Turskoj kad je Balkan u pitanju, što Srbiju stavlja direktno na stranu turskih neprijatelja na Mediteranu dok uočljiva militarizacija pojačava napetosti u regiji. Čini se da tursko ponašanje u vezi sa dronovima, ipak, nije uzrokovano time.
Dronovi koji su prvo ponuđeni Srbiji, jednostavno su završili na Kosovu prosto trgovinskim ugovorom sklopljenim znatno ranije. Problem je samo što su isporučeni nešto ranije, odnosno u neadekvatnom trenutku za samog srpskog predsjednika.
Iako je već sutradan nakon prve reakcije Vučić znatno ublažio retoriku, ona ukazuje na složenu poziciju u kojoj se nalazi projekat ,,srpskog sveta“ i njegove sve teže pozicije da balansira u sve užem prostoru između ,,evropskog, ruskog i turskog sveta“, koji međusobno mnogo lakše mogu naći zajednički jezik na Balkanu nego što ga može pronaći ,,srpski svet“ kao podsvet ,,ruskog sveta“.
Upravo ta pozcija uzrokovala je neiskren odnos i prema ,,evropskom“ i prema ,,turskom svetu“, ali i samom ,,ruskom svetu“, te posljedično i prema sopstvenom ,,srpskom svetu“.
Izolacija koja sve više prijeti predsjedniku Vučiću, ali i samoj Srbiji, dodatno povećava stabilizirajuću ulogu Turske na Balkanu kao ozbiljne regionalne sile, za koju se čini da će lakše usaglasiti svoje interese sa drugima, pa i sa Rusijom za razliku od Srbije koja pokazuje da joj nedostaje ozbiljna i promišljena vanjska politika.
Kada je ta politika prema Turskoj u pitanju, ona nikad nije počivala na onim postulatima koji ove dvije zemlje zaista čini bliskim i „komšijama“ što su obje često naglašavale. Umjesto toga, Srbija se i prema Rusiji i prema Turskoj više odnosila iracionalnim i naslijeđenim narativima i emocijama, a ne stvarnim faktima. Stoga bi za Srbiju bilo korisno kad bi među brojnim udruženjima i bratstvima srpsko-ruskog, bilo bar jedno srpsko- turskog prijateljstva.
I kada bi umjesto riječi i pjesama srpskih političara prilikom posjeta turskih zvaničnika, bilo malo ozbiljnije diplomatske pragmatike i državničke dosljednosti, uvjeren sam da bi turska strana to bolje razumjela i i prihvatila. Dok bi tursku naklonost prema Srbiji samo povećalo. Inače, kad je o Turcima riječ, radi se o vrlo pragmatičnoj i ozbiljnoj naciji koja to svakim danom i sve više dokazuje.
