Evropski parlament usvojio je dosad najoštriju rezoluciju o Srbiji, u kojoj se upozorava na duboku političku polarizaciju i rastuću državnu represiju u zemlji, tačno godinu dana nakon urušavanja nadstrešnice na Željezničkoj stanici u Novom Sadu.
U dokumentu usvojenom u srijedu, Evropski parlament snažno osuđuje političku i društvenu napetost u Srbiji te zahtijeva otvorenu i nezavisnu istragu novosadske tragedije. Zastupnici traže da se pokrenu sveobuhvatni i transparentni pravni postupci kako bi odgovorni za pad krova bili privedeni pravdi, te pozivaju na upućivanje misije EU-a za utvrđivanje činjenica u Srbiju, uz učešće Evropskog parlamenta.
Podržavajući pravo građana i studenata Srbije na mirne proteste, europarlamentarci naglašavaju važnost građanske hrabrosti, nenasilja i angažmana mladih kao temelja demokratije i evropske perspektive Srbije. Upozoravaju na opasnost od govora mržnje, proruske propagande i kampanja ocrnjivanja koje, kako navode, šire mediji i zvaničnici pod kontrolom vlasti.
Posebno je osuđena praksa nezakonitog nadzora i upotreba špijunskog softvera Pegasus, kao i primjena suzavca i akustičnih uređaja protiv civila. Zastupnici smatraju da je srbijansko rukovodstvo politički odgovorno za eskalaciju represije, normalizaciju nasilja i slabljenje demokratskih institucija.
Evropski parlament zahtijeva hitne i nepristrane istrage o navodnom policijskom nasilju nad demonstrantima, te osuđuje nezakonita hapšenja i protjerivanja građana Evropske unije koji su iskazivali podršku studentskim protestima. U rezoluciji se najoštrije osuđuju i napadi na nacionalne manjine, među njima Slovake, Rumune, Bugare i Hrvate, te govor mržnje u provladinim medijima.
Zastupnici su izrazili žaljenje zbog uvredljivih izjava pojedinih srbijanskih zvaničnika upućenih članovima Evropskog parlamenta koji su podržali građanske proteste, te odbacili optužbe Beograda da Evropska unija stoji iza organizacije tih skupova.
Parlament traži da se u Srbiji osiguraju slobodni i pošteni izbori, podsjećajući da su prethodni bili obilježeni pritiscima na birače i kupovinom glasova. Poziva se na hitnu provedbu preporuka OESS-a i ODIHR-a, uključujući nezavisnu reviziju biračkih spiskova i jednak pristup medijima za sve političke aktere.
Evropski parlament potvrđuje podršku evropskoj perspektivi Srbije, ali naglašava da napredak ka članstvu zavisi od poštovanja demokratije, vladavine prava i temeljnih prava, te potpunog usklađivanja sa zajedničkom vanjskom i sigurnosnom politikom EU-a i sankcijama prema Rusiji.
U rezoluciji se, također, pozdravlja "novi ton" predsjednice Evropske komisije Ursule von der Leyen tokom njene nedavne posjete Beogradu, koji je, prema ocjeni zastupnika, "vjerodostojniji u pogledu dubokih problema i negativnih rezultata Srbije u ključnim reformama".
Podsjetimo, u Evropskom parlamentu sinoć je održana žustra debata o stanju u Srbiji, obilježena raspravom o padu nadstrešnice u Novom Sadu, sve većim studentskim protestima i stanju ljudskih prava. Glasanje o rezoluciji o Srbiji najavljeno je za danas.
Evropska komesarka za proširenje Marta Kos pozvala je sve strane u Srbiji na mir i smirivanje tenzija, naglasivši da su "vladavina prava, ljudska prava, demokratija i sloboda okupljanja, medija i akademske zajednice temeljne vrijednosti Evropske unije koje Srbija mora poštovati".
Očekujemo da reagovanje policije bude srazmjerno i da se poštuju osnovna prava. Evropska unija očekuje da istraga o događajima u Novom Sadu bude prioritetna i osuđuje sve činove mržnje, vandalizma i nasilja. Nastavljamo pozivati obje strane na deeskalaciju tenzija - izjavila je Kos.
Komesarka je pohvalila napredak Srbije u vezi sa Zakonom o jedinstvenom biračkom spisku i ulogu Savjeta REM-a, ali je dodala da je "potrebno usvojiti preporuke ODIHR-a kako bi svi učesnici u izbornom procesu bili ravnopravni".
Osvrnula se i na odluku Vijeća Evropske unije o zabrani uvoza ruskog gasa od 1. januara 2026. godine, ističući da se to "ne odnosi na tranzit ka trećim zemljama poput Srbije" te odbacila tvrdnje da će Unija blokirati energetski transfer.
To su laži. Evropska unija podržava Srbiju da diverzifikuje izvore snabdijevanja i da se integriše u energetske mreže EU. Sada je trenutak da vlasti pokažu posvećenost evropskom putu – riječima i djelima - poručila je Kos.
Tokom debate, brojni europarlamentarci su iznijeli oštre ocjene o stanju demokratije i korupcije u Srbiji.
Zastupnik Tonino Picula ocijenio je da tragedija u Novom Sadu pokazuje kako "korupcija nije običan kriminal, već bolest koja uništava institucije i odnosi živote".
Ova nesreća odražava ključne strukturne probleme u Srbiji – netransparentnost, uticaj stranih aktera, ometanje istraga i nedostatak nezavisnog pravosuđa. Dok vlast tvrdi da želi ući u EU, njenim djelima se od nje udaljava. Evropa nije iznevjerila Srbiju – vlast u Srbiji je iznevjerila svoje građane - rekao je Picula.
