Politički gledano, pad nadstrešnice u Novom Sadu 1.novembra 2024.godine poslužio je kao katalizator za rasprave o odgovornosti lokalnih i državnih vlasti. U opozicionim krugovima događaj se probao iskoristiti kao argument protiv neefikasnosti vlasti i netransparentnog sistema javnih nabavki, i pokušajem iznuđivanja vanrednih izbora, dok je vladajuća struktura pokušala umanjiti političku dimenziju nesretnog događaja, naglašavajući „pojedinačne propuste“. Time se još jednom pokazalo duboko ukorijenjeno nepovjerenje između građana i institucija, koje se produbljuje kroz odsustvo jasnih i brzih odgovora.
Društveno, nesreća je naglasila osjećaj nesigurnosti i ranjivosti građana u svakodnevnom životu u Srbiji i regionu. Pitanje sigurnosti javnih prostora postalo je šira metafora za manjak sistemske brige za dobrobit ljudi, što se uklapa u već postojeću percepciju da država favorizira političke i ekonomske interese nad građanskim.
Institucionalno, ovaj događaj ukazuje na manjkavosti u nadzoru, regulativi i provedbi standarda. On otvara potrebu za sveobuhvatnom reformom sistema kontrole kvaliteta u građevinarstvu i urbanističkom planiranju. Istovremeno, kriza može biti i prilika da vlasti pokažu ozbiljnost kroz transparentnu istragu, sankcioniranje odgovornih i jačanje procedura, što bi moglo donekle povratiti narušeno povjerenje javnosti, piše IFIMES.
Da li EU postaje unutrašnjopolitički faktor u Srbiji?
Iako Evropski parlament i EU formalno ne traže smjenu vlasti u Srbiji, njihove rezolucije i upućene kritike vezane za vladavinu prava, medijske slobode i transparentnost nabavki percipiraju se različito među građanima. Ova percepcija direktno utiče na reputaciju EU u Srbiji i na njenu (ne)sposobnost da djeluje kao kredibilan partner u procesu evropskih integracija.
Trenutna percepcija EU među građanima Srbije je nepovjerenje i osjećaj snažnog vanjskog pritiska. Značajan dio građana Srbije vjeruje da EU pokušava (in)direktno utjecati na unutrašnju i političku situaciju favorizirajući određene političke opcije. Takvo tumačenje pojačava skepticizam i strah od miješanja u suverenitet, posebno kada se već u javnom diskursu koristi retorika o „neprijateljskoj EU“.
Postoji dvostruka percepcija. Proevropski građani vide EU kao partnera za reforme, zaštitu demokratskih standarda i borbu protiv korupcije. Evroskeptični građani, koji predstavljaju većinu, doživljavaju EU kao vanjski pritisak i prijetnju nacionalnoj nezavisnosti i samostalnosti. Ova percepcija olakšava propagandu protiv EU i jača alternativne geopolitičke narative (Rusija, Kina).
Reputacija EU u Srbiji je polarizirana. Proevropski građani vide EU kao zaštitnika evropskih standarda i reformi, dok evroskeptični vide EU kao vanjski pritisak. Stav Evropskog parlamenta o reformama, iako tehnički i proceduralno ne uključuje zahtjeve za smjenu vlasti, percipira se drugačije zbog nedostatka direktne komunikacije i političke retorike vlasti. Dugoročno, EU može poboljšati svoj ugled kroz jasnu komunikaciju, vidljivu tehničku podršku i angažman građana i civilnog društva bez favoriziranja pojedinih političkih opcija.
EU se mora fokusirati se na strategije koje pojačavaju transparentnost, aktivno državljanstvo, legitimitet i participaciju građana, umjesto političke intervencije u unutrašnje stvari Srbije.
EU mora imati jasnu strategiju za jačanja reputacije EU u Srbiji koja između ostaloga, mora uključivati:
-Jasna komunikacija: EU mora kontinuirano naglašavati da poštuje suverenitet Srbije i da se ne miješa u unutrašnju politiku što zasada stvara sumnju.
-Vidljivost tehničke pomoći: Promovirati projekte i reforme u kojima EU pruža tehničku i institucionalnu podršku bez političkog uslovljavanja.
-Angažman civilnog društva: Podrška nezavisnim inicijativama građanskog nadzora i transparentnosti može stvoriti pozitivnu percepciju EU kao partnera za građane, a ne kao do sada da se dio civilnog društva finansira i (zlo)upotrebljava za eventualni dolazak na vlast pojedinih opozicionih političkih opcija.
-Medijska pismenost i outreach: Edukacija medija i javnosti o prirodi preporuka Evropskog parlamenta i direktiva EU, kako bi se smanjila manipulacija i drugačija interpretacija. EU mora odustati od narativa tutorstva nad Srbijom i Zapadnim Balkanom razvijajući istinske partnerske odnose.
Glavna greška EU je što formalnim kritikama i preporukama ne prati dovoljno vidljivu i jasno komunikacijsku strategiju koja bi građanima Srbije objasnila da EU podržava reforme, a ne političku smjenu vlasti putem protesta. Posljedica je narušena reputacija EU i jačanje evroskeptičkog narativa čemu doprinose nekonzistentne i ponekad dvosmislene izjave pojedinih evropskih zvaničnika.
